Η Βίκη Αρβελάκη στο elpis calling
Η φυσιογνωμία γνωστή και οικεία. Σαν παλιά γνωριμιά που υπήρξε στον κόσμο που δεν ξέρουμε, σαν κουβέντες ψιθυριστές που επαναλαμβάνονται από τους καταγεγραμμένους εσωτερικά ήχους που δεν ξέρεις τη ρίζα τους και δύσκολα ερμηνεύεις αυτό που σου λένε. Σαν αερικό πέρασε στην οθόνη μου μπροστά και σταμάτησε, λες και κάτι ήθελε να μου πει. Μέχρι που μερικές λέξεις άρχισαν να φτάνουν στα τετράδια που σημειώνω σκέψεις και πληροφορίες και η Βίκη Αρβελάκη σκηνοθέτις και παραγωγός έπιασε το μίτο κι άρχισε να ξετυλίγει.
Μεγάλη χαρά και τιμή που ένας ακόμη εξαιρετικός άνθρωπος, μια ξεχωριστή παρουσία στο χώρο της εικόνας και του λόγου, του ντοκιμαντέρ και της έρευνας φιλοξενείται στις διαδικτυακές σελίδες του elpis calling! Αγαπητοί μου φίλοι η Βίκη Αρβελάκη δε θα μπορούσε να λείπει από τις Συζητήσεις μας…
- Τόπος καταγωγής, μνήμες από τα παιδικά χρόνια.
Οι γονείς μου κατάγονται από τα Λευκά Όρη Χανίων. Γεννήθηκα στην Γερμανία, εκεί μεγάλωσα και πήγα σχολείο. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν όμορφα, σε μια μικρή πόλη της Γερμανίας (μέγεθος Ηρακλείου), με πάρκα, πλατείες που κάναμε skateboard, με δασκάλες που μας αγκάλιαζαν, με ιππασία, κολυμβητήριο και επισκέψεις σε γηροκομεία, σαν μέρος της εκπαίδευσης μας στο δημόσιο σχολείο που πήγαινα. Αυτονόητα πράγματα στην Γερμανία.
Μετά ήρθα στην Ελλάδα. Στην Κρήτη της δεκαετίας του 90. Σαν δεκάχρονο παιδί που προσαρμόζεται, έπρεπε να βρω νέα πράγματα να μου αρέσουν γιατί τα αυτονόητα της Γερμανίας, δυστυχώς, δεν τα βρήκα εδώ. Τα παιδικά χρόνια εδώ είναι πλημμυρισμένα με εικόνες της άγριας φύσης, του ποδηλάτου στα χώματα, των ξύπνιων παιδιών που δε μασούσαν σε τίποτα, των επισκέψεων σε συγγενικά σπίτια, που πάντα μουρμουρίζαμε εμείς τα παιδιά, των καλιτσουνιών και του “φάε, φάε” και αργότερα του άγχους των βαθμών. Χαίρομαι που δεν τρελαινόμουν με τους βαθμούς, ούτε με το τι θα απογίνω. Χαίρομαι επίσης που οι γονείς μου δεν είχαν φοβερές απαιτήσεις από μένα.
- Όσο περνά ο καιρός, χάνουμε μέρος της αντοχής και του θάρρους που μας χαρακτήριζε. Από πού αντλείτε όλη αυτή τη δύναμη και τη διάθεση για εξέλιξη και ασταμάτητη δημιουργικότητα σε έναν ιδιαίτερο τομέα όπως είναι αυτός των ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα;
Ωραία ερώτηση. Νομίζω πως κάθε άνθρωπος, είτε φαίνεται είτε όχι, παλεύει πράγματα, τα οποία πολλές φορές τον κάνουν να ζει οριακές κατάστασεις. Όλοι έχουμε βρεθεί σε τέτοια θέση και ενώ είναι δυσάρεστη, πάντα έχει κρυφά δώρα. Δεν μπορούμε πάντα μόνοι μας να ξανασηκωθούμε. Κάποιοι χρειαζόμαστε φίλους, κάποιοι πνευματική καθοδήγηση, κάποιοι πάνε σε ψυχολόγο και κάποιοι επιλέγουν να ακουμπήσουν το σκοτάδι μέσα τους μέσα από την δημιουργία. Για εμένα το ντοκιμαντέρ δεν είναι το αποτέλεσμα της απόφασης να σηκώνομαι. Είναι το μέσο που μου δίνει την δύναμη. Ένα από τα μέσα.
- Η δουλειά σας έχει διακριθεί και αναγνωριστεί από τον κόσμο. Ο Γκρίερσον όρισε το ντοκιμαντέρ ως την «καλλιτεχνική αναπαράσταση της πραγματικότητας». Είναι έτσι; Έχουμε ανάγκη αυτή την αναπαράσταση στην καθημερινότητά μας;
Έχουμε ανάγκη να καταλάβουμε, να έχει νόημα και κάποια λογική ο κόσμος. Ζώντας μια μικρή φέτα της ιστορίας, ούτε το ένα ούτε το άλλο μας έχει απαντηθεί. Συνεχώς κουτουλάμε σε τοίχο και αδιέξοδα. Τα σχέδια μας ναυαγούν. Φαίνεται πως η τυχαιότητα παίζει πολύ σημαντικότερο ρόλο από την αιτιότητα.
Αυτά τα ανύπαρκτα της πραγματικότητας με έλκουν στο να θέλω να πω μια ιστορία μέσα από ένα ντοκιμαντέρ. Είναι συνήθως ένας κοινό τόπος αυτός, μια ιστορία που την καταλαβαίνουν όλοι, όχι πάντα με όρους λογικής, μα μέσα από εκείνο το κοινό που έχουμε όλοι, την ενιαία μας φύση.
- Αν δεν υπήρχε το ντοκιμαντέρ στη ζωή σας, με τι άλλο θα μπορούσατε να έχετε ασχοληθεί;
Δεν το έχω σκεφτεί. Ούτε ξέρω αν το ντοκιμαντέρ είναι μια μονιμότητα στη ζωή μου. Κάνω ντοκιμαντέρ από το 2009, δηλαδή 11 χρόνια μα ποιος ξέρει τι έρχεται. Προς το παρόν το κάνω με αγάπη και προσήλωση. Μαθαίνω μέσα από αυτό και εξελίσσομαι. Βλέπω τον κόσμο όχι στο κέντρο του, μα στις περιφερειακές του γωνίες. Το κέντρο άλλωστε στην φωτογραφία είναι το σημείο μηδέν, “φύγε από το κέντρο” που λέει κι ένας φίλος “δεν έχει ενδιαφέρον”.
- Είδα μια φωτογραφία σας από συνέντευξη στην Τεχεράνη και μού έκανε εντύπωση η εικόνα με το μαντήλι στο κεφάλι… Είναι ίσως αυτοί οι αναγκαστικοί περιορισμοί λιγότερο ισχυροί από τον αυτοπεριορισμό στον οποίο εγκλωβίζεται ο καθένας μας για χίλιους δικούς του λόγους;
Εμείς είμαστε το μεγαλύτερο εμπόδιό μας, ισχύει. Όταν πήγα στο Ιράν φόρεσα για δέκα μέρες το Hijab, την μαντήλα τους δηλαδή. Ήταν ταλαιπωρία μα δεν το έδειχνα στις Ιρανές κοπέλες που κάναμε παρέα. Δεν ήθελα να με νιώθουν ξένη. Για τις λίγες μέρες που έμεινα εκεί, είχα τόσο καλά ενσωματωθεί ώστε στον δρόμο μου μιλούσαν φαρσί, θεωρώντας ότι είμαι Ιρανή. Ήθελα να μάθω περισσότερα για τις ζωές αυτών των κοριτσιών. Μου ανοίχτηκαν, τους ανοίχτηκα και εγώ. Το συμπέρασμα είναι οτι οι γυναίκες παλεύουν για τα αυτονόητα ακόμα και σήμερα σε κάθε χώρα. Καλούμαστε να ξεμάθουμε αυτά που ξέρουμε για να γράψει καινούργια ο δίσκος. Σε αυτό το ξέμαθε, σβήσε, επανεκκίνηση, ο μοναδικός μας σαμποτέρ είμαστε εμείς. Και μετά έχουμε να αντιμετωπίσουμε και όλες τις κοινωνικές επιταγές, τα στερεότυπα, γονείς, οικογένεια και όλα τα άλλα που μας “προστατεύουν”.
- Ζούμε σε εποχές παγκόσμιας αναστάτωσης και ανασφάλειας και κάθε μέρα έχουμε να διαχειριστούμε μια νέα κρίση. Επηρεάζεται η ζωή και οι επιλογές σας;
Προσαρμόζονται οι επιλογές μας. Αναγκαστικά. Την ίδια περίοδο που γινόμαστε όμως αποδέκτες καταστάσεων, αντί να μουδιάζουμε, μπορούμε να αντιδρούμε σε αυτό που συμβαίνει. Και μόνο να διατηρεί κάποιος μια θετική στάση μέσα στον πυκνό καπνό, είναι στάση αντίστασης. Η θετική στάση δεν συνδέεται με την ωραιοποίηση των πραγμάτων, ούτε με το στρογγύλεμα τους. Είναι καθαρά θέμα επιβίωσης, της αποφυγής της ασφυξίας από τον καπνό, και της μίας νίκης κάθε φορά. Κατά μόνας και όλοι μαζί. Είναι σκληροί οι καιροί, μα πάντα δεν ήταν; Η επιλογή της ομορφιάς της ζωής είναι η απάντηση στο θηρίο, πότε σιωπώντας, πότε τραγουδώντας και πότε απαιτώντας.
- Είστε κοντά σε όσα ονειρευτήκατε;
Όταν ήμουν μικρή δεν με θυμάμαι να ονειρεύομαι να γίνω αυτό ή εκείνο, ίσως γιατί πάντα ήμουν απασχολημένη να με καταλάβω, να μας καταλάβω. Έχω όμως ονειρευτεί έναν πιο ανθρώπινο και δίκαιο κόσμο. Δεν γίνεται να θέλουμε έναν όμορφο κόσμο και να αντιπαθούμε τον κόσμο. Οπότε αυτό είναι ένα όνειρο που πετυχαίνεται όταν οι ίδιοι είμαστε χαρούμενοι. Όσοι κρατούν ένα σφυρί, παντού βλέπουν καρφιά. Πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλουμε να κρατάμε.
- Ελπίζετε ακόμα;
Κάθε φορά που λέω τη λέξη “ελπίζω” νιώθω ότι ασυναίσθητα βάζω μέσα στην λέξη αρκετό φόβο, ότι αυτό που ελπίζω δε θα γίνει. Αυτό σε προσωπικό επίπεδο μεταφράζεται στο ότι θα με στεναχωρήσει εκείνο το οποίο δεν θα γίνει (στο οποίο ελπίζω) επειδή δεν εξαρτάται από μένα. Τα τελευταία χρόνια δεν λέω αυτήν την λέξη, και κοιτάω να δω τι μπορώ να κάνω εγώ ενεργητικά για αυτό. Πως μπορώ να επηρρεάσω τα πράγματα για τα οποία “ελπίζω”. Με αυτόν τον τρόπο τουλάχιστον νιώθω ότι εγώ έκανα ό,τι μπορούσα, αν δεν γίνουν.
- Μια ευχή για τους αναγνώστες του elpis calling…
Ένα μήνυμα στην Ελπίδα Πατεράκη καλύτερα. Δεν διασταυρώνονται τυχαία οι δρόμοι των ανθρώπων, καλή μου Ελπίδα. Νομίζω λέγεται συγχρονικότητα αυτό. Από τους συνομιλητές μας καταλαβαίνουμε που βρισκόμαστε εμείς οι ίδιοι. Προσωπικά αισθάνομαι ότι και μόνο που γράφω για το elpis calling, βλέποντας μέσα σε ποιους ανθρώπους – Άνθρωποι και Ιστορίες – επέλεξες να με συμπεριλάβεις, έχω εξελιχθεί πολύ.
Σε ευχαριστώ πολύ για όλα.
Περισσότερες πληροφορίες στο https://www.vickyarvelaki.com/the-director/
