Η Κάλλια Μανιώρου στο elpis calling
Δεν είναι λίγες οι φορές που ένα μόνο βιβλίο μπορεί να φέρει τον κόσμο μας τούμπα, να γίνει αφορμή για αλλαγή στον τρόπο σκέψης, να δώσει άλλη κατεύθυνση σε αποφάσεις και επιλογές μας. Κι όταν οι εικόνες και η μυθοπλασία σμίγουν με την ψυχολογία, τότε γίνεται έκρηξη συναισθημάτων, το υλικό του πυροδοτεί μνήμες από αφηγήσεις, βιώματα και προσωπικές εμπειρίες.
Μαγικός ο κόσμος του βιβλίου! Πόσο ευγνώμονες πρέπει να είμαστε αφού μπορούμε να διαβάζουμε, να γράφουμε, να ανοίγουμε πόρτες ελευθερίας και να επιλέγουμε, τη στιγμή που άλλοι άνθρωποι στον κόσμο αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους.
Μικρές και μεγάλες προκλήσεις είναι γεμάτη η ζωή μας κι άλλες τόσες προσκλήσεις και αφορμές για γνωριμίες, συναντήσεις, τυχαίες ως επί το πλείστον που μόνο τυχαίες δεν είναι και στιγμές που συνθέτουν μια όμορφη ζωή με όσα αυτή φέρνει, ακόμα και μέσα από τις δυσκολίες.
Ο Σεπτέμβριος είναι ο Μήνας Ευαισθητοποίησης για τη Νόσο Alzheimer. Με αφορμή αυτό και όχι μόνο, συναντάμε διαδικτυακά και με μεγάλη χαρά την ψυχολόγο και συγγραφέα Κάλλια Μανιώρου και γνωρίζουμε το πρώτο της βιβλίο «Το παιχνίδι που μου χρωστάς» από τις εκδόσεις Αρμός.
…………………………
Πώς από ένα παιδί που μισούσε το διάβασμα και το γράψιμο προέκυψε η συγγραφή αγαπητή Κάλλια; Τί παρόρμηση ήταν αυτή που οδήγησε σε 443 σελίδες ενός μυθιστορήματος που κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον μας ως την τελευταία του λέξη;
Ακόμα τα μισώ. Αστειεύομαι φυσικά, αλλά κάπου υπάρχει και μια αλήθεια. Όντως, μικρή δε μου άρεσε το διάβασμα, το γράψιμο και όλες οι απαιτήσεις του σχολείου, και κατά μία έννοια αυτό ισχύει ακόμα. Δε μου αρέσουν όλες εκείνες οι υποχρεώσεις που δε με ενθουσιάζουν. Δεν είμαι καλή σε αυτές. Ίσως να οφείλεται στη δυσλεξία μου. Όταν γράφω αναμφίβολα συνδέομαι με τον εαυτό μου παιδί, αλλά όχι το παιδί του σχολείου, αλλά το παιδί που έπαιζε. Παραδέχομαι ότι είμαι παρορμητική. Το γράψιμο ωστόσο δεν ήταν παρόρμηση. Οφείλεται στις ξεχωριστές ιστορίες που με περιστοιχίζουν καθημερινά, στις μουσικές και τη λογοτεχνία που αγαπώ, στις υπέροχες ψυχές που συναντώ και στον εθισμό μου στο να μαθαίνω, να ξεμαθαίνω και να μαθαίνω ξανά από την αρχή. Είναι για μένα μια μαγική διαδικασία που έχει μέσα της απύθμενο πάθος αλλά και πολλή πολλή δουλειά.
Επιλέξατε ένα πολύ ευαίσθητο θέμα για το βιβλίο σας μέσα σ’ όλα, αυτό των ασθενών με Αλτσχάΐμερ και ένα ακόμα πιο ευαίσθητο και ιδιαίτερο, αυτό των φροντιστών. Σχεδόν ξεχνάμε ότι πίσω από έναν άρρωστο υπάρχει ένας φροντιστής που έχει αναλάβει έναν τόσο δύσκολο και ψυχοφθόρο ρόλο, χωρίς προετοιμασία, αντοχές, γνώσεις και εκπαίδευση. Και μαζί με τον πάσχοντα, νοσεί τελικά και το περιβάλλον του, σωστά;
Εγώ θα το έθετα διαφορετικά: όταν μιλάμε για θεραπευτική αντιμετώπιση της άνοιας, ένας από τους βασικότερους πυλώνες είναι η ψυχολογική υποστήριξη στον φροντιστή. Δε θα χρησιμοποιούσα τη λέξη «πάσχει» και ο φροντιστής. Θα έλεγα όμως ότι το πλάνο της ζωής του ανατρέπεται αμετάκλητα με τρόπους που δε θα μπορούσε να προβλέψει. Είναι επόμενο ότι σε τέτοιες περιπτώσεις οι φροντιστές χρειάζονται τεράστια στήριξη έτσι ώστε να παραμείνουν υγιείς και χαρούμενοι, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να ανταποκριθούν στο βάρος της φροντίδας του ασθενή. Μια διαδικασία που εμπεριέχει πολύ πόνο αλλά και πολλή αγάπη.
Έχετε ενεργό ρόλο στην Εταιρεία Νόσου Αλτσχάΐμερ και Υγιούς Γήρανσης Αλληλεγγύη, στο Ηράκλειο της Κρήτης. Έχετε αποκτήσει μεγάλη εμπειρία στο χώρο αυτό και είστε ο καταλληλότερος άνθρωπος να μας πει, πώς μπορεί να διατηρηθεί η σωματική, πνευματική και ψυχική υγεία σε μας, πριν φτάσουμε στο σημείο να αντιμετωπίσουμε σημαντικές δυσκολίες..
Στις ομάδες των ηλικιωμένων έχουμε δυο λέξεις που τις επαναλαμβάνουμε σαν προσευχή και αυτές είναι: τρόπος ζωής. Το τρίπτυχο που αποτελεί τον τρόπο ζωής είναι : διατροφή, σωματική άσκηση και ψυχολογία. Όταν υπάρχει ισορροπία σε αυτούς τους τομείς και τους φροντίζουμε εξίσου, τότε μπορούμε πούμε, ότι κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να συνεχίσουμε να είμαστε υγιείς.
Λέτε στο βιβλίο σας «Το παιχνίδι που μου χρωστάς» από τις εκδόσεις Αρμός, μέσα από τα λόγια της Χουετίν, «κενός νιώθει αυτός που δεν είναι πλήρης και χωρίς παρελθόν δεν υπάρχει ούτε μέλλον». Και πραγματικά οι ρίζες που συγκροτούν το Είναι μας, αφορούν δεσμούς και μνήμες και εμπειρίες του παρελθόντος που μας κατευθύνουν στο παρόν και μας προετοιμάζουν για το μέλλον. Σκεφτόμουν πόσο ξεκρέμαστοι και μόνοι θα αισθάνονται οι ασθενείς με προβλήματα μνήμης, όταν δεν έχουν να κρατηθούν από τις σπουδαίες μνήμες, όταν έχουν σβήσει όλα..
Μου αρέσει πολύ που δίνεις βάση στο πως νιώθουν αυτοί οι άνθρωποι. Σίγουρα η λέξη «ξεκρέμαστος» είναι ταιριαστή για να μας περιγράψει αυτό που πιθανά να αισθάνεται ο ασθενής. Όπως αναφέρω και στο βιβλίο, ο άνθρωπος που νοσεί από άνοια είναι χαμένος στο χωροχρόνο. Ωστόσο η ανάγκη του για ασφάλεια και έλεγχο δε μειώνεται στο ελάχιστο. Συχνά δε μπορεί να απαντήσει σε απλά ερωτήματα όπως : «πόσα παιδιά έχω;», «τί έφαγα το μεσημέρι;», «τί θέλω από τη ζωή μου;», «τί θα κάνω το απόγευμα;», ή ακόμα και όταν ξέρει, ίσως να μη μπορεί να συντάξει σωστά μια πρόταση για να τα πει. Ίσως να μην μπορεί να πιάσει το κουτάλι να φάει, να κάνει μπάνιο ή να βαδίσει. Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε πως αισθάνεται. Ωστόσο ας μην ξεχνάμε κάτι πολύ σημαντικό: ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο που δεν έχει κατανοηθεί πλήρως από τους νευροεπιστήμονες. Έχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε. Συνεπώς είναι πολλές οι φορές που κατά την εκφύλισή του, δηλαδή στην άνοια, υπάρχουν συμπεριφορές, συμπτώματα και συναισθήματα που δε μπορούμε να εξηγήσουμε.
Η ηρωίδα σας περνά διά πυρός και σιδήρου μέχρι να φτάσει μέσα από όλα όσα ζει στη δική της αυτογνωσία και πληρότητα, να γεμίσει τα κενά και να συμφιλιωθεί με όσα την πονούσαν. Να γίνει ολόκληρη! Πόσες τέτοιες περιπτώσεις συναντάτε ως ψυχολόγος; Υπάρχουν άραγε πολλοί ευτυχείς που έχουν καταφέρει να στρογγυλέψουν τις αιχμηρές και οδυνηρές μνήμες, βιώματα και όσα κουβαλούν; Είναι δύσκολος ο δρόμος της αυτογνωσίας;
Πόσους ανθρώπους συναντώ που να αισθάνονται πλήρης και να έχουν γεμίσει τα κενά; Ελάχιστους. Και δεν αναφέρομαι μόνο στη δουλειά μου, αλλά γενικότερα. Τουλάχιστον στη δουλειά μου συναντώ ανθρώπους που δίνουν αξιοθαύμαστες μάχες. Όπως αναφέρω και στο βιβλίο: πλήρης αισθάνομαι όταν όλα τα μέλη της οικογένειάς μου έχουν μια θέση στην καρδιά μου. Είναι τα λόγια ενός μεγάλου πατέρα της ψυχολογίας, του Μπερτ Χέλιγκερ. Όλοι είμαστε ένα μάτσο ιστορίες. Ένα υφαντό από ιστορίες: οι ιστορίες από τις οποίες προερχόμαστε. Και μέσα σε αυτές υπάρχουν καλές και κακές ιστορίες. Αυτές συνθέτουν το είναι μας. Όταν εμείς μάθουμε να τις αφηγούμαστε σαν να μην ήταν ούτε καλές ούτε κακές, αλλά σαν να είναι απλά αυτό που είναι, όταν μάθουμε μέσα μας να τις σεβόμαστε και να τις θαυμάζουμε, τόσο αυτές όσο και τους ήρωες τους, τότε ναι, πιστεύω ότι είμαστε πολύ κοντά στην πληρότητα. Τότε μπορούμε να εκπληρώσουμε στη ζωή, αυτό που πραγματικά ήρθαμε για να εκπληρώσουμε. Να κάνουμε τη δική μας δουλειά και όχι των άλλων.
Έχετε καταγωγή από δυο μεγάλα νησιά, την Κρήτη και την Κύπρο. Ιδιαίτερος συνδυασμός. Ξεχωρίζετε κάποια κοινά που χαρακτηρίζουν τους ανθρώπους των νησιών; Σε ποιο από τα δύο μεγαλώσατε και έχετε να θυμάστε όμορφες στιγμές;
Κοινά; Το ότι και οι δύο τόποι είναι ένα συνονθύλευμα πολλών πολιτισμών. Οι θερμόαιμοι άνθρωποι και ο πόνος που κουβαλούν. Τα πολλά μυστικά και οι ανεκπλήρωτοι έρωτες, για χάρη της τιμής και της οικογένειας και δυστυχώς η πατριαρχία. Άσχετο ότι τελικά ο κάθε τόπος έχει διαφορετικούς τρόπους εκδήλωσης των συναισθημάτων. Τόσο διαφορετικούς όσο και οι μουσικές και οι χοροί τους. Εγώ μεγάλωσα στην Κρήτη αλλά πολλά καλοκαίρια τα πέρασα στην Κύπρο. Από την Κρήτη έχω να θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια, τις αξίες και πολύ παιχνίδι. Η Κύπρος πάλι μέσα μου είναι γεμάτη μυρωδιές, γεύσεις, τραγουδιστούς ήχους, εμπνευστικούς ανθρώπους, χωριά με παράξενους μιναρέδες, αλλά συνοδεύεται και από τη δυσκολία που είχα από μικρή να προσαρμοστώ από τον ένα τόπο στον άλλο.
Με όσα συμβαίνουν παγκόσμια και τοπικά, με την καθημερινότητα που ολοένα και δυσκολεύει, βρίσκετε διεξόδους σαν την ηρωίδα σας που δαμάζει τα κύματα; Πόσο σημαντικό είναι να βρίσκουμε τρόπους να ξεφεύγουμε από τις δύσκολες μέρες και την υπερπληροφόρηση που δημιουργεί χάος στο μυαλό μας;
Διέξοδοι για μένα είναι η σιωπή, η απλότητα, οι λίγες και αληθινές σχέσεις. Το να κάνω μια παύση και να κοιτάω τα παιδιά μου. Να τα παρατηρώ. Προφανώς και η ανάγνωση και η γραφή είναι για μένα πολύ σημαντικά. Θεωρώ ότι το να βρούμε τρόπους να για να ξεφύγουμε και να ευχαριστήσουμε τον εαυτό μας είναι, και πάντα ήταν, μονόδρομος. Πιστεύω ότι αυτό που μοιάζει απλά μια διέξοδος είναι βασικό κομμάτι του ταξιδιού της ψυχής μας. Αν δεν το ακολουθήσουμε, ξεστρατίζουμε από το μονοπάτι.
Μού έκανε ιδιαίτερη εντύπωση αυτό που αναφέρετε στο βιβλίο σας και αφορά το σύνδρομο του ηλιοβασιλέματος, ένα από τα συμπτώματα της άνοιας. Έχω την εντύπωση όμως, ότι σχεδόν όλοι αισθανόμαστε κάποια ανακούφιση στο ηλιοβασίλεμα, ίσως και κάποια θλίψη.. μια μέρα τελειώνει, άλλη θ’ αρχίσει, ό,τι μπόρεσα να κάνω σήμερα το έκανα και φυσικά δεν υπάρχει άλλος χρόνος για να κάνω κάτι άλλο. Είναι έτσι;
Συμφωνώ ότι μπροστά στο ηλιοβασίλεμα οι περισσότεροι αισθανόμαστε ανακούφιση, γαλήνη, ίσως και έρωτα. Το σύνδρομο του ηλιοβασιλέματος όμως είναι διαφορετικό. Όλο και περισσότερο τείνω να πιστεύω ότι το αισθανόμαστε πάρα πολλοί και όχι μόνο οι ασθενείς με άνοια. Είναι εκείνη η κατάθλιψη που μπορεί να μας πιάσει όταν δεν έχουμε κάτι να κάνουμε το απόγευμα. Είναι τα νεύρα, η ταραχή και η γκρίνια των παιδιών. Το απόγευμα είναι μια σημαντική ώρα της ημέρας, που χρειάζεται κι αυτό τις δικές του τελετουργίες.
Ο φόβος γίνεται συχνά σύμβουλος και οδηγός, πανδημία, πόλεμοι τόσο κοντά μας, απειλές γενικευμένες και μόνιμη αστάθεια. Λέμε, είμαστε καλά επί του παρόντος πάντα γιατί δεν ξέρουμε τί μας ξημερώνει! Ελπίζετε ακόμα κ. Μανιώρου;..
Αν υπήρχε το περιθώριο θα έκανα κι εγώ σε εσένα την ίδια ερώτηση Ελπίδα. Κάτι μου λέει ότι αυτή η λέξη είναι και για σένα θεμελιώδης. Εν πάση περιπτώσει, όσον αφορά εμένα, νομίζω ότι όταν θα πάψω να ελπίζω, μάλλον θα έχω υποστεί κάποιου είδους μετάλλαξη. Πάντα ελπίζω, ακόμα και στα πιο δύσκολα, ακόμα και μέσα στον απόλυτο πόνο. Άλλωστε η ζωή είναι άλλοτε μια γρήγορη και άλλοτε πιο αργή εναλλαγή θανάτου και ζωής. Πόνου και χαράς. Ακμής και παρακμής. Σκληρής δουλειάς και καταξίωσης. Πάντα φροντίζω να υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι τίποτα δεν κρατάει για πάντα. Ούτε η χαρά ούτε ο πόνος. Είναι και τα δυο μέρος του κύκλου της ζωής.
Μια ευχή για τους αναγνώστες του elpis calling…
Θα ευχηθώ την πληρότητα έτσι όπως αυτή συστήνεται μέσα από το βιβλίο. Θα ευχηθώ να μπορέσουμε να δούμε ότι δεν υπάρχουν καλοί και κακοί, ότι δε χωριζόμαστε σε «εμείς και οι άλλοι». Είμαστε όλοι στη ίδια μεριά. Στο ίδιο στρατόπεδο. Στο ίδιο καζάνι. Τότε μόνο θα καταφέρουμε να αποδεχτούμε και να συγχωρήσουμε και τον ίδιο μας τον εαυτό. Τότε θα καταφέρουμε να βρούμε την απλότητα και τη σοβαρότητα που είχαμε σαν παιδιά όταν παίζαμε.
… … …
Φωτογραφίες, Χρήστος Μανιώρος
Το μυθιστόρημα “Το παχνίδι που μου χρωστάς” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρμός
