Η Φουρνή μου, το χωριό μου…

Η Φουρνή μου, το χωριό μου

Χρειάζονται πολλές ώρες και σελίδες για να πούμε μόνο δυο λόγια για τη Φουρνή, το χωριό του πατέρα μου. Κάθε κομμάτι του είναι μια ξεχωριστή ιστορία και κάθε άνθρωπος έχει πολλές ιδιαίτερες ιστορίες να διηγηθεί.

Όσο περνούν τα χρόνια και οι άνθρωποί μου φεύγουν, με βομβαρδίζουν εικόνες, στιγμές, μυρωδιές και μου ξυπνούν μνήμες, πολλές μνήμες! Δεν πηγαίνω συχνά, μπορεί και από άμυνα, μα κάθε φορά ξεκινώ με την ίδια λαχτάρα να φτάσω γρήγορα και μια θλίψη συνοδεύει σχεδόν πάντα την επιστροφή μου στην πόλη.

Όσο όμως αποφεύγω να δένομαι, τόσο γατζώνομαι, όσο αποφεύγω ν’ ανοίγω νέους κύκλους τόσο οι παλιοί με αγκαλιάζουν και μου προσφέρουν την προστασία της αγκαλιάς τους και διεκδικούν την παραμονή τους στο τώρα, σαν όλα να ξεκινούν, γνωρίζοντας από την αρχή ανθρώπους και γειτονιές, ονόματα και παρανόμια, ιστορίες πραγματικές μα και παραμύθια.

Οι κύκλοι. Πάντα οι κύκλοι! Φέρνουν βόλτα στο σήμερα, περνώντας πρώτα απ’ όλες τις γειτονιές και φωνάζουν ονόματα! Χαιρετούν τις Μαρίες, τους Μανώληδες, τους Γιώργηδες, σηκώνουν τα μάτια και κοιτούν τις ομορφιές, ακουμπούν στους τοίχους και τους χαϊδεύουν, αγγίζουν τα σκουριασμένα πόμολα, κόβουν ένα ξερό φύλλο από τον ξεχασμένο τενεκέ.

Το Μιραμπέλο ή Μεραμβέλλο ή Μεραμπέλλο είναι μια ολόκληρη περιοχή στο νομό Λασιθίου. Σημαίνει ωραία θέα και αγκαλιάζει πολλές περιοχές, μικρά χωριά με μεγάλη ιστορία και παράδοση. Ένα κομμάτι αυτής της γης αποτελεί και το χωριό μας η Φουρνή. Ενετοί κι Οθωμανοί πέρασαν κι άλλοι πολλοί κατακτητές που τους κέρδισε τελικά η ομορφιά και η υπερηφάνεια των ανθρώπων της.

Ο δρόμος που ενώνει το χωριό Καστέλλι με τη Φουρνή μοσχοβολά από τους ευκάλυπτους που στέκουν και στις δυο μεριές του δρόμου, δημιουργώντας μια όμορφη φυσική αψίδα. Σχεδόν ένα χιλιόμετρο αρωμάτων και γλυκιάς μουσικής από το θρόϊσμα καθώς ανακατεύονται τα μακριά φύλλα τους με τον αέρα, καλωσορίζουν τον επισκέπτη στο παραδοσιακό χωριό, στην όμορφη Φουρνή μας που έχει τόσες ιστορίες να πει.

Ο ήχος αυτός μάς έκανε να φτιάχνουμε σενάρια όταν συνοδεύαμε τους γονείς στη βόλτα τους το βράδυ. Βλέπαμε τις σκιές που ζωγράφιζε το φεγγάρι στο γεμάτο φαντασία παιδικό μυαλό μας, την “ασκουλούπα” ακούγαμε και γουρλώναμε τα μάτια να δουν πράματα και θάματα που ζωγραφίζονταν μέσα στο μαύρο σκοτάδι.

Η Φουρνή έχει καθαρά τα χαρακτηριστικά ενός κρητικού παραδοσιακού χωριού, μικρά σπίτια με αυλές και ψηλές πόρτες, δαιδαλώδη στενά δρομάκια που κανένα από αυτά δε θα σε κάνει να χαθείς, παρά μόνο να αφεθείς σ’ αυτό που θα σε γυρίσει στα παλιά, που θα σου δείξει τις παρέες να κάθονται στα δρομάκια και να βεγγερίζουν, να πλέκουν και να λιάζονται, να ποτίζουν τα λουλουδάκια στους τενεκέδες, να έχουν πάντα πρόχειρο το κέρασμα με το δροσερό νερό.

Κάτω και Επάνω χωριό αποτελούν μια κοινή ομορφιά. Κάθε γειτονιά και μια εκκλησία, μπορεί και περισσότερες, κάθε γειτονιά και ανάμνηση. Και ένας δρόμος (αμαξωτό τον έλεγε η γιαγιά) που σε οδηγεί σε σημαντικούς προορισμούς και μνημεία, σε μονοπάτια και διαδρομές που μοσχοβολούν δίκταμο και ρίγανη, φασκόμηλο και άλλα πολλά αρωματικά φυτά και βότανα που η περιοχή φιλοξενεί. Σε πόσα όμορφα μέρη μπορούν να σε πάνε τελικά αυτοί οι σπουδαίοι δρόμοι!

Εικόνες και κειμήλια, τοιχογραφίες, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, πλούσια ιστορία, μα τόση ιστορία τελικά πώς να τη γράψεις χωρίς να κουράσεις σε μια μικρή ανάρτηση! Ένα χωριό που το αγκαλιάζουν όμορφα μικρά βουνά, έτυχε να είναι το χωριό του πατέρα μου, που φιλοξένησε τη νιότη του μα και τα παιδικά μας χρόνια.

Η δική μου η Φουρνή έχει την εικόνα της γιαγιάς και του παππού, των θείων και των γειτόνων. Έχει σοκάκια πλακόστρωτα, λουλούδια στις αυλές. Φρεσκοβαμμένους τοίχους και καφενεία κάτω από τον πλάτανο. Έχει βόλτες στο καλντερίμι και δροσερά καλοκαιρινά βράδια με αποσπερίδες, κοινώς κουβεντολόι και ιστορίες σε κάποια αυλή ή καλύτερα έξω στο δρόμο με τους γείτονες.

Έχει μυρωδιές και μνήμες, έθιμα του Κλήδονα, δεκαπενταύγουστους δροσερούς. Έχει γιασεμιά και αγιοκλήματα που γέμιζε η γιαγιά τ’ ανθοδοχείο της πάντα, μικρά και μεγάλα μυστικά που υπάρχουν στο μυαλό μου κάπως μπερδεμένα, παρατσούκλια και συγγενείς που ποτέ δε θυμάμαι ποιός είναι ποιός και πώς τον λένε τελικά!

Έχει φρεσκοπλυμένα ρούχα με πράσινο σαπούνι. Κληματαριές στις αυλές. Την παλιά ραπτομηχανή της γιαγιάς. Μυρωδιά κολώνιας και οινοπνεύματος στο κουρείο του παππού. Άσπρες καθαρές πετσέτες. Και την Zundapp μοτοσυκλέτα του.

Έχει τη σοκολάτα γάλακτος του Παυλίδη με την πεταλούδα στο χαρτάκι, το παγωτό της Κυριακής και για τη γιαγιά πάντα κυπελάκι Rocket με γέμιση βύσσινο, το απογευματινό παξιμάδι με τον ανθότυρο ή βρεγμένο ντάκο με λίγη ζάχαρη!

Έχει και τον “Ποδιά” που φοβόμουνα ενώ ήταν ψυχούλα και τον άλλον που μάζευε τα φετσόλαδα με ανταμοιβή σκόνη για τα ρούχα. Η δική μου Φουρνή έχει το φίλο μου το γάιδαρο που έμενε στη γειτονιά σε ένα κλειστό παλιό σπίτι και πρόβαλε στο παράθυρο για το καθιερωμένο χάδι και έμενε εκεί μέχρι που φεύγαμε.

Δεν ήξερα τότε, πως η υποχρεωτική κάποιες φορές επίσκεψή μας στο χωριό θα μου έδινε τόση τροφή στο μέλλον, τόσες κλωστές να ξεμπλέξω και να ξαναδέσω, να τυλίξω, ν’ αφήσω σημάδι σαν τον άλλο μίτο, ν’ ακολουθώ μέχρι να βρω αυτά που αναζητώ.

Η Φουρνή για τον καθένα είναι κάτι διαφορετικό. Άλλες εικόνες, άλλες μνήμες. Έτσι γίνεται συνήθως, άλλα θυμάται αυτός που κάθισε για ρακή στον Πλάτανο κι άλλα αυτός που επέλεξε τον Παλαίμυλο. Ο καθένας κρατά τις εικόνες του, τις μνήμες των δικών του, τις μυρωδιές του σπιτιού του μα και της γειτονιάς του.

Όπως και να ‘χει, όλα Φουρνή είναι. Διαφορετική για μας τους νεώτερους, τους επισκέπτες του σαββατοκύριακου και τα εγγόνια και σίγουρα αλλιώτικη για τους γεννημένους και αναθρεμμένους εκεί που έχουν να θυμούνται δύσκολες μα και όμορφες στιγμές. Το κέντρο αυτό της μάζωξης ισχυρών ψυχικά ανθρώπων και υπερήφανων, καλόκαρδων μα και σκληρών ανά περίπτωση έχει πολλά να πει. Τα λίγα σπίτια λένε είναι κακά σπίτια, μα αυτό το χωριό ξεπέρασε τις μικρότητες με καλοσύνη.

Αν κάτι μου λείπει πάρα πολύ από το χωριό, είναι η γιαγιά μου η Μαρία κι ο παππούς μου ο Μανώλης. Tυχαία τον “είδα” ξανά σε βίντεο (στο 1:37 με το καπελάκι του) που κάποιοι καλοί άνθρωποι ανέβασαν στο διαδίκτυο και ένιωσα πως αν πήγαινα στο χωριό θα ήταν εκεί και θα με περίμενε κι ακόμα όποτε πηγαίνω αυτό αισθάνομαι. Ξέρω ότι είναι κάπου εκεί, αν δε βρεθούμε στο σπίτι θα είναι στο κουρείο κι αν δεν είναι εκεί, θα είναι στην πλατεία ή στον περίπατό του κι από στιγμή σε στιγμή θα εμφανιστεί να καθήσουμε στην αυλή να τα πούμε.

Η δική μου Φουρνή είναι αυτοί και άλλοι τόσοι. Αυτοί που έφυγαν και όσοι μας γεμίζουν ακόμα χαρά με την παρουσία τους. Είναι όλα τα ονόματα που κάποτε υπήρξαν, είναι τα λόγια τους, οι κινήσεις τους, είναι η εικόνα τους. Στη γειτονιά με το πλεκτό και την κλωστή περασμένη στα δάχτυλα, το καλώς την, το κέρασμα, η συντροφιά στο καφενείο, οι στολισμένες αυλές, το λίγο και το πολύ του καθενός.

Η δική μου Φουρνή είναι ο τόπος, είναι οι γειτονιές, είναι οι δρόμοι, είναι όσα με συνδέουν με το παρελθόν και όσα διαμορφώνουν το σήμερα. Είναι τα νέα παιδιά που γεμίζουν τα σπίτια, είναι όσοι λείπουν και όσοι επιλέγουν να ζήσουν ξανά στο χωριό. Η δική μου Φουρνή είναι οι άνθρωποι. Πάντα θα είναι οι άνθρωποι και η δική μου μικρή γωνιά στο χάος του κόσμου!

Είναι η Ειρήνη, το όμορφο μελαχρινό κορίτσι που πήγε να βρει τύχη αλλού. Και η Ελένη με το ωραίο της χαμόγελο και τον καλό της πάντα λόγο, με μια χαρά που την είχε τόσο πρόχειρη, ρούχο πλύνε βάλε. Η Μάρθα με το ταμπεραμέντο της, το τσαγανό και το δυναμισμό της παρέα τώρα με τον αγαπημένο της Γιάννη να πίνουν καφεδάκι στην όμορφη αυλή τους, η Διονυσία με τη βιασύνη της να ζήσει και να προλάβει όλα να τα πει με μια ανάσα, ο Κωστής που μου θύμιζε πάντα έναν ηθοποιό στο ύφος, στα λόγια, στις κινήσεις, οι συγγενείς και φίλοι του μπαμπά που πάντα θα ξεχνώ ονόματα και παρανόμια, μα ποτέ τους ίδιους…

Ζωή και θάνατος πάνε αντάμα, δίπλα δίπλα, μα γίνεται πιο έντονη η απουσία σε αυτά τα χωριά γιατί μικραίνουν, λιγοστεύουν από παρουσίες και φωνές, κλείνουν οι πόρτες. Μα ευτυχώς οι επόμενοι, παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα παίρνουν σειρά και με τη φωνή τους σβήνουν τη σιωπή, όμως τίποτα δεν μπορεί να είναι ίδιο χωρίς αυτούς που έφυγαν.

Ακούγεται η σιωπή; Αν ακούγεται λέει! Και πονά περισσότερο. Αλλά ευτυχώς η μνήμη είναι δυνατή και φέρνει εδώ μπροστά τους αγαπημένους και η μοναξιά γίνεται πιο ήπια και οι ευχές να είμαστε όλοι καλά και ν’ ανταμώνουμε γίνονται πιο πολλές και πιο δυνατές. 

Ο κάθε τόπος είναι τόσο σπουδαίος και οι μνήμες όλων μας σημαντικές. Οι παιδικές μνήμες είναι οι πιο δυνατές, οι πιο σπουδαίες. Αγαπώ και τα δυο χωριά των γονιών μου και με το καθένα με συνδέουν άλλοι άνθρωποι, άλλες μυρωδιές, άλλες ιστορίες. Τελικά, κυρίως θυμάμαι μυρωδιές! Αυτές με συνδέουν με το παρελθόν. Κι όταν οι μυρωδιές είναι καλές, τότε και οι μνήμες είναι καλές.

Σας εύχομαι αγαπημένοι μου να έχετε παρόμοιες μνήμες και να μην τις αφήσετε να σβήσουν ποτέ! Κρατήστε τις, μεταδώστε τις και δημιουργήστε καινούριες στα παιδιά σας. Βοηθήστε τα να έχουν να πιαστούν στα ενήλικα χρόνια τους από κάτι αόρατο, μα τόσο δυνατό! Δώστε τους λόγο να παίρνουν δύναμη από το παρελθόν!

“Το χωριό μου”

Στον κάμπο και στων λόφων τα ριζά,
τρία λευκά κοπάδια,
γύρω από μιαν αρχόντισα εκκλησιά.
Στα πόδια τους λειβάδια,
κατάφυτα απ’ του Βάκχου τη χαρά.

Κορφούλες χαμηλές, ανεγερτές,
τη Βαγγελίστρα, το Σταυρό κορώνα
κι ολούθε ελιές, και δάση αμυγδαλιές,
που κάνουν άνοιξη τα μέσα του χειμώνα.

Όλα απαλά, κι απλά και βιβλικά
μιά Εδέμ, να ξαποστάσεις.
Σ’ άδολα μάτια, σ’ άδολη καρδιά,
να πιεις την ομορφιά, την ανθρωπιά,
την καλωσύνη να χορτάσεις.

Τρεις χάντρες στο γιορντάνι τ’ ουρανού,
τρία χωριά, μια χάρη, ένα καμάρι.
Μα την καρδιά μου εγώ, του μεσιανού
θα κάμω ένα σινιάλο να την πάρει,
στη ζέστα του σπιτιού του πατρικού.

Σαν όλα εκεί, θάναι απαλό το δειλινό,
κι ανάερο το σκοτάδι,
στην κλίνη μου θα γύρει τρυφερό,
να με κοιμήσει κάποιο βράδυ,
μ’ ένα σκοπό παλιό, λικνιστικό.

(Σοφία Μαυροειδή Παπαδάκη)

Πες μου αυτά που αγαπάς να τα φορέσω
πάνω στο στήθος μου σαν άγιο φυλαχτό
και με την πρώτη μαχαιριά να μην πονέσω
όταν με βρει η μοναξιά να φυλαχτώ…