Βία κατά των ηλικιωμένων και ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή
Βία κατά των ηλικιωμένων και ο ρόλος του φυσικοθεραπευτή… Πολλά ακούμε για την κακοποίηση των ηλικιωμένων ανθρώπων, είτε από άτομα του οικείου περιβάλλοντός τους, είτε από φροντιστές που κάθε άλλο παρά επαγγελματίες είναι. Μένουν μόνοι, αβοήθητοι και απροστάτευτοι σε περιβάλλοντα κακοποιητικά, που δεν έχουν οι ίδιοι ούτε τη δύναμη, ούτε τον τρόπο να αντιμετωπίσουν και να ενημερώσουν ότι βιώνουν κακοποίηση, συστηματικά ή περιστασιακά.
Η βία κατά των ηλικιωμένων [Violence against old people (VAOP)] είναι ένα διεθνές φαινόμενο που αυξάνεται ανησυχητικά και αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας με παγκόσμιο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες.
Η βία μπορεί να εκδηλωθεί ως σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική, οικονομική κλπ… Όποιο όμως κι αν είναι το είδος της επιθετικότητας, αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα μια σειρά από προβλήματα: ψυχολογικά, σκέψεις αυτοκτονίας, αυξημένη χρήση των υπηρεσιών υγείας, αγωνία, κατάθλιψη, πόνο, σωματικές βλάβες, τραυματισμούς, ακόμα και πρόωρο θάνατο.
Οι μελέτες αναφέρουν ως πιο συχνή βία την:
- Σωματική
- Ψυχολογική
- Αμέλεια
Ωστόσο πολλοί ηλικιωμένοι δεν αναφέρουν ότι έχουν υποστεί βία, είτε λόγω άγνοιας των δικαιωμάτων τους, είτε λόγω φόβου των συνεπειών ή του φόβου ότι θα επηρεαστούν αρνητικά οι σχέσεις τους με την οικογένεια.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΒΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ
- Προχωρημένη ηλικία
- Γυναικείο φύλο
- Χαμηλή οικογενειακή υποστήριξη
- Δυσμενές κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο
- Καταθλιπτική διάθεση – Κοινωνική απομόνωση
- Άγχος του φροντιστή
- Άσχημες σχέσεις μεταξύ των γενεών
- Γνωστική έκπτωση
- Σωματική εξασθένηση
- Ψυχολογική κατάσταση
- Λειτουργική ανικανότητα
Οι φυσικοθεραπευτές και οι επαγγελματίες υγείας έχουν σημαντική ευθύνη σε αυτή την κατάσταση, αφού διατηρούν επαφή με τα θύματα και το περιβάλλον τους (κυρίως σε υπηρεσίες κατ’ οίκον) και μπορούν να φανούν χρήσιμοι και αποτελεσματικοί τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και αντιμετώπισης.
Κάθε επαγγελματίας υγείας οφείλει να προάγει την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων, με συμμετοχικές δράσεις σε όλα τα επίπεδα, από την πρωτοβάθμια περίθαλψη μέχρι το στάδιο της αποκατάστασης.
Τονίζεται η σημαντικότητα της αποκατάστασης των συνεπειών και των αναπηριών που προκύπτουν από τη βία, παρέχοντας συνθήκες για την οικογενειακή και κοινωνική τους επανένταξη, ευνοώντας την επίτευξη της ανεξαρτησίας του ατόμου σε μια νέα πραγματικότητα.
Ο φυσικοθεραπευτής,μπορεί να παρέμβει σε όλο το πλαίσιο της βίας κατά των ηλικιωμένων, από την πρόληψη και τον έλεγχο, μέχρι την αποκατάσταση και των λειτουργικών επακόλουθων που προκύπτουν από τις καταστάσεις βίας.
Θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί και παρατηρητικοί σχετικά με τις συμπεριφορές, που θα μας οδηγήσουν στην εκτίμηση ότι υπάρχει πιθανότητα βίας και μερικές από αυτές είναι:
Ο υποσιτισμός, οι πληγές, αλλαγές συμπεριφοράς, η άρνηση του φροντιστή να αφήσει μόνο του τον ηλικιωμένο κατά τις επισκέψεις του φυσικοθεραπευτή, η δυσκολία να καθίσει και να περπατήσει χωρίς να έχει ενδείξεις μυοσκελετικής νόσου, η κακή υγιεινή και τα ακατάλληλα ενδύματα, οι μώλωπες και οι τραυματισμοί στη βουβωνική χώρα, οδοντικά κατάγματα και τραυματισμοί γύρω από το πρόσωπο ή το λαιμό, εγκαύματα, κοψίματα, τρυπήματα, ακανόνιστη τριχόπτωση, ανεξήγητο κλάμα, συναισθηματική σύγχυση, αποπροσανατολισμός, φόβος για τους ξένους και το περιβάλλον, κατάθλιψη ή θυμός, αμφιθυμία για τον φροντιστή και δισταγμός να μιλήσει παρουσία του φροντιστή, χαμηλή αυτοεκτίμηση, λαχτάρα για προσοχή και πολλά ακόμα!
Πολλές χώρες προσπάθησαν να ενισχύσουν πολιτικές για την προστασία και την υποστήριξη των κακοποιημένων ηλικιωμένων, ωστόσο οι ΗΠΑ ξεχωρίζουν για την ανάπτυξη προγραμμάτων που υλοποιούνται και παρέχουν στα θύματα πολυεπιστημονική, κοινωνική και θεραπευτική υποστήριξη.
Η πρώτη δημοσίευση για τη βία στους ηλικιωμένους και τη σχέση με τον φυσικοθεραπευτή, έγινε το 1986. Από τότε έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να συζητηθεί ο ρόλος του σε αυτόν τον τομέα. Παρόλα αυτά όμως υπάρχει μεγάλη έλλειψη δημοσιεύσεων, κάτι που αντανακλά τη δειλή εμπλοκή των φυσικοθεραπευτών σε αυτό το πλαίσιο, υποδηλώνοντας άγνοια του προβλήματος ή μη αντίληψη των εαυτών τους ως πρωταγωνιστές σχετικών παρεμβάσεων σε αυτές τις καταστάσεις.
Η βιβλιογραφία αναγνωρίζει ότι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης είναι η γνώση. Πολλοί ηλικιωμένοι αγνοούν τα δικαιώματά τους ή δεν αναγνωρίζουν καν τον εαυτό τους ως θύμα, ούτε τους τρόπους πρόληψης και άμυνας σε τέτοιες καταστάσεις. Μελέτες αναφέρουν ότι ο ρόλος του φροντιστή συχνά αναλαμβάνεται από τα μέλη της οικογένειας που είναι απροετοίμαστοι, με αποτέλεσμα η φροντίδα να εμφανίζεται με ένα διαισθητικό και λανθασμένο τρόπο και μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις παραμέλησης.
Σχετικά με τον φροντιστή:
Μελέτες υποδεικνύουν ότι το βάρος του φροντιστή αυξάνεται όσο μεγαλύτερη είναι η λειτουργική εξάρτηση του ηλικιωμένου. Οι ηλικιωμένοι που χρειάζονται βοήθεια για δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, μπορεί να προκαλέσουν άγχος και στρες στον φροντιστή και να αυξήσουν τις πιθανότητες πρόκλησης βίας.
Σε αυτό το σενάριο, ο φυσικοθεραπευτής δεσμεύεται στην καθολικότητα και πληρότητα της φροντίδας, με παρεμβάσεις που στοχεύουν στη λειτουργική ανεξαρτησία του ηλικιωμένου, προάγοντας την ανακούφιση από το άγχος του φροντιστή και συνεπώς την πρόληψη καταστάσεων βίας.
Λαμβάνοντας υπόψη όλες αυτές τις παραμέτρους, για την αντιμετώπιση της βίας στους ηλικιωμένους ασθενείς, τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και αντιμετώπισης, θα πρέπει να υπάρχει συνεργασία με άλλους επαγγελματίες υγείας και αρμόδιους φορείς, να γίνουν διεπιστημονικές προσεγγίσεις που θα στοχεύουν σε αυτό το πρόβλημα, επιτρέποντας τον εντοπισμό του, καθώς και επικαιροποιημένες μελέτες που να απεικονίζουν αποδεδειγμένες παρεμβάσεις.
Με αυτόν τον τρόπο και μέσα από τα κατάλληλα πρωτόκολλα, θα μπορούν να υποστηρίξουν την παροχή βοήθειας από τον εξειδικευμένο επαγγελματία, ώστε να δοθεί έμφαση στην ολοκληρωμένη φροντίδα των ηλικιωμένων που έχουν υποστεί βία και να βελτιώσουν την ποιότητα υγείας αυτού του πληθυσμού.
