Περί Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και άλλων μεταιχμίων…
Τα Χριστούγεννα είναι το εσωτερικό μας παιδί με όλες του τις αναμνήσεις, τα τραύματα, τα όνειρα, τις ευχές και τα παιχνίδια. Είναι η οικογένειά μας με τα ελαττώματά της και τα δώρα της, οι γεύσεις, οι μυρωδιές, οι ήχοι, τα έθιμα, τα φωτάκια, το κρύο, ο τόπος μας και οι συγγενείς μας. Είναι τα δώρα τα πλούσια και τα φτωχά, τα αδιάφορα και αυτά που θα θυμόμαστε για πάντα και φυσικά είναι το χρήμα.
Χριστούγεννα είναι και οι έρωτες∙ οι παθιασμένοι και οι ανεκπλήρωτοι, οι πλατωνικοί, οι παράνομοι και οι μονόπλευροι, οι παραμυθένιοι και οι εφηβικοί.
Οι ήρωες της λογοτεχνίας έχουν αγαπήσει τα Χριστούγεννα, κάνοντας έτσι κάποιες ιστορίες Χριστουγεννιάτικες, κλασικές. Το ίδιο ισχύει και για τους μεγάλους ήρωες που μίσησαν, και μαζί τους κι εμείς, τα Χριστούγεννα.
Τα Χριστούγεννα είναι όμως και μοναξιά, θλίψη και απομόνωση. Χριστούγεννα είναι το να κάθεσαι μόνος ανάμεσα σε πολλούς, συχνά και κυριολεκτικά μόνος, και να σκέφτεσαι ότι όλοι μοιάζουν τόσο λαμπεροί και χαρούμενοι. Όλοι είναι ανάμεσα σε αγαπημένα πρόσωπα και φωτισμένα σπίτια και ξέρουν ακριβώς τι σημαίνει να έχεις βρει την αγάπη και να περνάς καλά, και όλοι εκείνοι που βαδίζουν στους δρόμους φαίνεται να ξέρουν ακριβώς που πηγαίνουν και τον προορισμό τους.
Τι είναι άραγε αυτή η θλίψη των Χριστουγέννων και γιατί την αισθανόμαστε;
Σκέφτομαι τη μεσαία μου κόρη, την πιο λιγομίλητη∙ καμιά φορά, όταν επιστρέφει από το σχολείο τη ρωτάω: «Ποιό ήταν το πιο χαρούμενο πράγμα που συνέβη σήμερα στο σχολείο;». Εκείνη παίρνει λίγο χρόνο να σκεφτεί και έπειτα βλέπω το πρόσωπο της να μελαγχολεί αλλά δε μου απαντά. Ξέρω ότι εκείνη τη στιγμή, δε θυμήθηκε την πιο χαρούμενη στιγμή της μέρας της, αλλά την πιο λυπημένη.
Και εδώ προκύπτει το ερώτημα: αν τελικά μου απαντούσε ποια ήταν η πιο λυπημένη στιγμή της μέρας της, θα ήταν λάθος; Προφανέστατα όχι, διότι ο σκοπός δεν είναι να δοθεί η σωστή απάντηση αλλά να συνδεθεί με τον εαυτό της.
Καμιά φορά λοιπόν, παραδόξως, τα πολύ χαρούμενα μας ανοίγουν την πόρτα για τα πολύ λυπημένα. Ίσως διότι η χαρά με τη λύπη είναι δίπλα δίπλα. Ίσως, γιατί, όταν ανοίγει η πόρτα των συναισθημάτων, δεν συναντάμε μόνο τα χαρούμενα συναισθήματα, αλλά όλα τα συναισθήματα.
Κάπως έτσι φαντάζομαι και τα Χριστούγεννα∙ είναι μια γιορτή συναισθημάτων. Όποιος ανυπομονεί να καλωσορίσει τη χαρά θα πρέπει να κάνει χώρο και για τη λύπη. Έτσι λειτουργεί η ψυχή μας. Αυτό σημαίνει σύνδεση: ή και τα δυο ή κανένα.
Ίσως ένας ακόμα λόγος για τη θλίψη των Χριστουγέννων να είναι η τόσο μεγάλη προσδοκία. Λέμε και ξανά λέμε οι ψυχολόγοι, ότι τα πολλά πρέπει προκαλούν συναισθηματικές δυσκολίες.
Ένα από τα πιο βαριά πρέπει λοιπόν είναι το «πρέπει να είσαι χαρούμενος». Πρέπει να χαίρεσαι γιατί είναι τα γενέθλιά σου, γιατί παντρεύεσαι, γιατί έγινες γονιός, γιατί είσαι σε διακοπές, γιατί είναι Σαββατοκύριακο και ξεκουράζεσαι, γιατί έχεις την υγεία σου και γιατί είναι Χριστούγεννα.
Κι έπειτα τελειώνουν τα Χριστούγεννα. Έρχεται το μέγα χρονικό μεταίχμιο, η πρωτοχρονιά.
Ας αναλογιστούμε λίγο τί γίνεται εκείνες τις μέρες. Μιλάμε για ένα μεγάλο μεταίχμιο, που, όπως όλα τα μεταίχμια, έχει κι αυτό τη δυναμική του. Είναι ένα τέλος και μια αρχή. Τί προσδοκούμε λοιπόν; Προσδοκούμε θλίψη για το τέλος και χαρά για την αρχή. Μήπως όμως αυτό που συμβαίνει είναι ακριβώς το αντίθετο; Τα τέλη, όσο κι αν καμιά φορά πονάνε, έχουν μια ηρεμία. Ό,τι έγινε, έγινε! Έφτασες στο τέλος. Δεν έχεις κάτι να φαντάζεσαι, να φοβάσαι, να ονειρεύεσαι ή να περιμένεις. Μπορείς, μέχρι και να πεις ότι είσαι ευτυχισμένος!
Ας πάρουμε πιο συγκεκριμένα την τελευταία μέρα του χρόνου. Όλοι χαίρονται. Είναι ήρεμοι και ανακουφισμένοι. Εν τέλει, επιβιώσαμε από όσα φοβηθήκαμε. Τα καταφέραμε. Φτάσαμε στο τέλος. Τώρα έχουμε να περιμένουμε μόνο το καινούριο. Ετοιμαζόμαστε για το καινούριο, αλλά είμαστε ακόμα στο παλιό και το γνώριμο.
Η ευτυχία έρχεται και όλα θα είναι διαφορετικά. Επομένως, πόσο ωραίο είναι το σήμερα. Πόσο διαφορετικοί είμαστε. Πόσο χαρούμενοι. Με έναν παράδοξο τρόπο φαίνεται, ότι καμία μέρα δεν είμαστε πιο πολύ στο εδώ και τώρα από εκείνη την τελευταία μέρα του χρόνου.
Και ο χρόνος αλλάζει.
Καινούρια μέρα, καινούριος μήνας, καινούρια χρονιά. Όλα σταματούν και ο καθένας κοιτάει τον εαυτό του. Περιμένει την αλλαγή. Και σκεφτόμαστε: «Τώρα τί; Από πού αρχίζω; Τί πρέπει να κάνω; Τί πρέπει να κάνουν οι άλλοι; Σίγουρα πρέπει να χαρώ, γιατί ήρθε η καινούρια μέρα. Αλλά γιατί δε χαίρομαι; Μήπως κάτι δεν πάει καλά με μένα; Γιατί δεν βλέπω αυτό το καινούριο και το διαφορετικό; Τί φταίει; Ίσως να φταίνε οι άλλοι, γιατί ούτε αυτοί είναι χαρούμενοι, και μου προκαλούν μια θλίψη».
Υπάρχουν πολλά πρέπει: πώς πρέπει να νιώθεις, πώς πρέπει να φερθείς, τί πρέπει να γίνει, πώς πρέπει να σου φερθούν.
Τί γίνεται λοιπόν αυτή την πρώτη μέρα; Εκεί στην αρχή του καινούριου, υπάρχει χάος. Όλες οι μεγάλες αλλαγές περιβάλλονται από χάος. Αν δεν έχει χάος, τότε ίσως να μην είναι τόσο καινούριο. Τότε, ίσως, απλά να ζούμε μια επανάληψη των συνήθειών μας. Το σίγουρο είναι, ότι, είτε είναι όντως καινούριο, είτε όχι, δεν είναι σίγουρα αυτό το τέλειο που προσδοκούσαμε.
Με βάση τα προαναφερθέντα, ένας ενδιαφέρον τρόπος να ζήσουμε το καινούριο είναι σίγουρα χωρίς προσδοκίες, διότι, ειδικά εκείνη η πρώτη μέρα, δεν έχει και πολλές λογικές πιθανότητες να είναι κάτι το φαντασμαγορικό.
Όσο για το συναίσθημα: «Όλοι είναι τόσο χαρούμενοι. Όλοι φαίνονται καλά. Εγώ γιατί να νιώθω τόσο διαφορετικά. Γιατί για μένα να είναι πιο δύσκολα» η απάντηση είναι απλή: «Δεν είναι όλοι καλά! Το αντίθετο. Και πάνω απ’ όλα δεν είμαι διαφορετικός, αλλά, ο καθένας με τα δικά του δύσκολα, είμαστε όλοι ίδιοι…»
